.
.
.
.

 

 

Hymenogaster olivaceus Vittadini 1831

Syn. Hymenogaster pallidus Berk. & Broome 1846; Hymenogaster populetorum sensu Berkeley 1843; Hymenogaster olivaceus var. modestus Berk. & Broome 1846; Hymenogaster olivaceus var. collinitus Soehner1962; Hymenogaster olivaceus var. durissimus Soehner 1962
Poz. Syst. Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Basidiomycota, Fungi

Grupa młodych owocników
Grupa dojrzałych owocników
Grupa dojrzałych owocników

 

CECHY MAKROSKOPOWE

Dojrzałe owocniki o rzadkich bordowych odcieniach

 

Owocniki o średnicy 1,0-2,5 cm. Kuliste lub owalne w zarysie, rzadziej guzowate U podstawy owocnika wyraźne wgłębienie, często z niewielką kępką grzybni. Powierzchnia za młodu brudnobiała, jednak szybko ochrowa, brudnożółta - do brudnobrązowej, rzadziej ciemnobrązowej w schyłkowej fazie dojrzałości. Czasem z wyraźnymi tonami bordowymi lub ciemnokarminowymi. Gładka, matowa, niekiedy lekko filcowata – w miejscach uciśniętych lub otartych wyraźnie i szybko ciemnieje. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju relatywnie małe o nieregularnych kształtach i chaotycznym przebiegu. W młodych owocnikach zawsze pełne. Gleba w owocnikach niedojrzałych biała, potem kremowa, ochrowa, żółto-oliwkowa wreszcie oliwkowo-brązowa - czasem  brązowo-czarna z bordowymi odcieniami. Niektóre komory lub tylko ich fragmenty są płonne i pozostają biało lub biało-kremowo zabarwione do późnych stadiów dojrzałości, tworząc na przekroju owocnika charakterystyczny, fragmentarycznie marmurkowy wzór. (Cecha bardzo rzadko spotykana u innych gatunków Hymenogaster) Konsystencja owocnika zwarta, sprężysta - czasem nawet chrząstkowata - do schyłkowego okresu dojrzałości. Smak nieokreślony, zapach bardzo nieznaczny o różnych nutach.

CECHY MIKROSKOPOWE

Zarodniki H.olivaceus

 

Perydium cienkie 90-180 μm, plektenchymatyczne, zbudowane z ciasno splecionych, septowanych, delikatnie inkrustowanych strzępek o grubości 4-8 μm. Strzępki zabarwione na żółto-brązowy kolor, intensywniej tuż przy powierzchni owocnika, głębiej jaśniejsze aż do hialinowych. Przebieg strzępek generalnie równoległy do powierzchni owocnika, rzadziej skośny. Strzępki mają niekiedy tendencję do rozdymania się i tworzenia struktur pseudoparenchymatycznych, o wydłużonych komórkach do 15-20 μm średnicy. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm. Bazydia o średniej wielkości 20-40 x 5-10 μm, cylindryczne, wydłużone, rzadziej lekko maczugowate, 1-2 zarodnikowe. Wypełnione bladożółtą, ziarnistą treścią, która nie zanika w trakcie dojrzewania zarodników. Bazydiole cienkościenne, wąsko cylindryczne 10-20 x 3-8 μm. Bazydiole mają tendencję do bardzo szybkiego rozpadu i zanikania już na wczesnych etapach rozwoju owocnika, co jest cechą obserwowaną u bardzo nielicznych gatunków w obrębie rodzaju. Warstwa subhymenialna niezauważalna. Zarodniki owalne, cytrynokształtne, często silnie wydłużone, grubościenne. Otoczone wiotkim fałdami perysporium, tworzącymi 3-5 grzebieni wyraźnie widocznych w zarodnikach ułożonych wertykalnie. Perysporium na krawędziach grzebieni delikatnie ząbkowane. Zarówno zarodnik jak i perysporium bardzo długo hialinowe, potem bladożółte, dopiero w schyłkowej fazie dojrzałości żółto-brązowe. Szczyt zarodnika gładki, bladożółty, lekko zaostrzony ale często w postaci charakterystycznej kulistej główki, 2-4 μm. Wyrostek sterygmalny – apiculus -  wyraźny, gruby cylindryczny lub lekko zwężający się do wewnątrz, 3-6 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z fałdami perysporium 20-28(35) x 10-20(25) μm, średnio 25 x 15 μm, Q=1,4-2,2, Qm=1,7. Anormatywne, zarodniki o owalnych lub gruszkowatych kształtach i pozbawione apexu, o średniej wielkości 15 x 12 μm stanowią 3-7% masy zarodników.

Szczegóły budowy perydium H.olivaceus
Hymenium H.olivaceus

SIEDLISKO

 

Hymenogaster olivaceus nie ma zbyt restrykcyjnych wymagań glebowych. Znajdowany zarówno na bogatych rędzinach jak i ubogich glebach bielicowych. Mikoryzuje z szeregiem drzew liściastych i iglastych. W polskich warunkach do najczęstszych należy Carpinus, Corylus oraz Picea. Owocniki wyrastają niezbyt głęboko pod powierzchnią gleby, na ogół w licznych grupach. Dojrzałe okazy można pozyskiwać od czerwca do późnej jesieni.

WYSTĘPOWANIE

 

Hymenogaster olivaceus jest gatunkiem pospolitym, znanym z niemal wszystkich krajów Europy. W Polsce gatunek równie częsty, obecny na wyżynach i przedgórzu. Rzadszy w  średnich położeniach górskich. Jeden z nielicznych gatunków Hymenogaster, posiadający historyczne stanowiska z obszaru Polski.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF27, Podzamcze k. Zawiercia, Lipiec 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa, Sierpień 2009
Wyżyna Przedborska - DE 59, Dobromierz k. Przedborza, Sierpień 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE 96, Ludwinów k. Złotego Potoku, Wrzesień 2012
Wyżyna Śląska – DF33, Siemianowice Śląski, Lipiec 2016
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 58, Bolechowice k. Krakowa, Listopad 2017
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Wrzesień 2020


UWAGI

Gleba dojrzałego owocnika

 

Makroskopowo bardzo zmienny Hymenogaster olivaceus bywa często mylnie oznaczany jako H. citrinus lub H. calosporus, a nawet – za sprawą grubościennych, hialinowych przez długi czas zarodników – jako H. luteus lub H. bulliardii. W trakcie analizy mikromorfologicznej należy zwrócić uwagę na budowę perydium, zarodników oraz ulegającą szybkiemu zanikowi warstwę hymenialną.